Rośliny leśne

Marżanka wonna (Asperula odorata) ma układ liści i postać kwiatu podobne do przytulii i charakterystyczne dla całej rodziny. Roślinka ta, szczególniej trochę przywiędła lub wysuszona, wydaje mocny zapach świeżo skoszonego siana. Używają jej dla wzmocnienia bukietu niektórych win.

Barwinek (Vinca minor) jest powszechnie znanym i jedynym w naszej florze przedstawicielem rodziny toinowatych. Jego niebieskie kwiaty o pięciowrębnej koronie i wiecznie zielone, trwałe liście są ozdobą lasów prawie całej Europy. Dawniej hodowano barwinek jako środek lekarski, dziś otaczają nim często klomby w ogrodach.

Miodunka (Pulmonaria officinalis) należy do roślin kwitnących wcześnie i jej fioletowe kwiaty razem z sasankami i zawilcami są ozdobą lasów i zarośli jeszcze pozbawionych liści. Łatwo ją poznać po szorstkich liściach, tu i owdzie szaro nakrapianych. Kwiaty ze składu swego podobne do kwiatów ogórecznika. Korona kwiatowa z początku różowa, później zabarwia się błękitno-fioletowo. Pochodzi to stąd, że płatki zawierają w sobie sok kwaśny, nabierający później własności alkalicznych. Barwnik płatków korony jest czerwonym w zetknięciu się z kwasami i błękitnym z zasadami. Ażeby się o tym przekonać, dość rozgryźć i zwilżyć śliną czerwony kwiatek miodunki, który natychmiast zabarwi się fioletowo od działania śliny, mającej własności zasady. Kwiatów i liści używano dawniej jako leku.

Lilia Zawojek (Lilium Martagon) jest jedynym rosnącym u nas dziko gatunkiem lilii, której rodzaj obejmuje przeszło 30 roślin znanych w Europie. Dzwonkowaty kwiat lilii zawojka składa się z sześciu płatków ciemno nakrapianych i wygiętych.

Storczyk plamisty (Orchis maculata) ma podobnie jak większość gatunków z rodziny storczyków, jeden tylko pręcik, zrośnięty ze słupkiem i składający się tylko z pylnika. Pyłek storczyków nie jest w postaci proszku, lecz składa się z masy zlepionej w kształcie maczugi, która przylepia się do głów wadów, odwiedzających storczyki, i w ten sposób zostaje przenoszoną z jednego kwiatu na drugi. Korzeń storczyków tworzy mięsistą bulwę, znaną pod nazwą salepu i odnawiającą się co roku. Rodzina storczyków obejmuje około pięciu tysięcy gatunków; storczyki krajowe są roślinkami zielnymi i rosną w gruncie. Wiele gatunków zagranicznych należy do epifitów, tj. roślin, rosnących na korze drzew, i odznacza się często szczególnym kształtem kwiatu i zabarwieniem.

Przebiśnieg (Galanthus nivalis), zwany niekiedy śniegułą, jest niewielką roślinką kwitnącą zwykle w marcu podczas roztopów wiosennych. Wraz z leszczyną przebiśnieg należy do roślin najwcześniej kwitnących w naszym klimacie.

Pierwiosnka (Primula officinalis) kwitnie w kwietniu i w maju, żółte kwiatki pierwiosnki zielenieją po ususzeniu. Kwiaty te mają budowę dość szczególną: w jednych okazach są słupki długie a pręciki krótkie, podczas gdy w drugich bywa odwrotnie. To dwojakie ukształtowanie kwiatu w jednym gatunku jest znane pod nazwą heterostylii.

Szczawik zajęczy (Oxalis Acetosella) ma liść złożony, potrójny, o listkach odwrotnie sercowatych. Listki i kwiatki szczawika są bardzo czułe na zmiany atmosferyczne, przy słabym zachmurzeniu nieba listki i kwiatki zamykają się, a otwierają szybko, gdy się wypogodzi.

Konwalia (Convallaria majalis) jest powszechnie znaną i ulubioną rośliną z rodziny szparagowatych.

Czernica (Yaccinium Myrtillus) czyli czarna jagoda stanowi najzwyczajniejsze podszycie lasów sosnowych. Kwiaty czernicy, otwierające się w początku czerwca, mają koronę kulistą, zielonawą i osiem pręcików. Z jagód czarnych w Niemczech otrzymują napój wyskokowy i używają ich niekiedy do farbowania win.

Sosna (Pinus silvestris) jest najbardziej znanym z naszych drzew leśnych. Sosna ma igliwie parzyste, objęte u dołu pochewką. Kwiatki pręcikowe tworzą żółte bazie, rozłożone bukietowato na dolnej części młodych pędów. Kwiatki słupkowe tworzą niewielką szyszkę, osadzoną na dość krótkiej szypułce. Zalążki nasienne sosny nie są zamknięte w zawiązku słupka, jak u innych roślin jawnokwiatowych, lecz dojrzewają na otwartych łuskach szyszki. Takie rośliny, w odróżnieniu od innych, noszą nazwę nagonasiennych. Szyszki sosny, z początku czerwone, drzewnieją powoli i otwierają się dopiero na trzecią wiosnę, uwalniając nasionka opatrzone skrzydełkami.

Ostokrzew (Ilex aquifolium) jest ładnym krzewem, pospolitym w lasach Europy zachodniej pod naszą szerokością.

Malina (Rubus Idaeus) ma kwiat o pięciu płatkach, łatwo opadających, liść złożony. Owocem maliny jest jagoda złożona barwy zwykle czerwonej, niekiedy białej lub żółtawej. Krzak ten rośnie dziko w lasach prawie całej Europy.

Tarnina (Prunus spinosa) jest to krzew niewielki, cały pokryty długimi i mocnymi cierniami. Drobne kwiaty tarniny rozwijają się przed pojawieniem liści. Owoc drobny, pokryty sinym szronem, ma smak cierpko-kwaśny i bywa jadalny dopiero wtedy, gdy przemarznie. Tarnina rośnie w większej ilości na suchych brzegach lasów, twarde drewno tego krzewu używane bywa powszechnie na różne wyroby tokarskie.

Bluszcz (Hedera Helix) rośnie dziko w niektórych lasach; białe kwiatki bluszczu pojawiają się dopiero w październiku; jest to zatem roślina najpóźniej kwitnąca w naszym klimacie. Należy do rodziny araliowatych.

Róża pospolita (Rosa canina). Kwiat róży dzikiej jest bardzo zbliżony do kwiatu maliny; ma liczne kosmate zawiązki przytwierdzone do ściany wewnętrznej kielicha i w nim zamknięte. Po opadnięciu kwiatu rurka kielicha staje się mięsista i soczysta, tworząc owoc, niewłaściwie zwany głogiem.

Buk (Pagus silvatica) jest drzewem pięknym i wyniosłym, tworzy dość obszerne lasy, szczególnie na południu. Ma liście podłużne po brzegach włoskami opatrzone. Prawie równocześnie z rozwijaniem się liści na wiosnę ukazują się na bukach ich kwiatki; bazie pręcikowe wiszą na długich szypułeczkach, a słupkowe wyrastają z kątów liści. Z tych ostatnich kwiatków tworzy się później owoc w kształcie torebki podłużnej, kolczystej, pękającej po dojrzeniu. W torebce tej tkwią 3 trójścienne orzeszki, pospolicie nazywane bukwią. Buk rozmieszczony jest obszernie, bo w Europie rośnie od morza Śródziemnego do północnej prawie Norwegii.

Głóg (Crataegus oxyacantha) jest ciernistym, niewielkim drzewkiem, liście ma przewrotnie jajowate, prawie trójwrębne, po brzegach piłkowane, kwiatki białe i nieprzyjemnie pachnące. Owocami głogu są podłużne jabłuszka, szczątkami kielicha w wierzchołku opatrzone. Głogu używają często na żywo płoty, bo się mocno rozgałęzia, tworząc ściany, nikogo nieprzepuszczające.